Saatleri Ayarlama Enstitüsü - Ahmet Hamdi Tanpınar - Kitap Yorumu

Vakit Nedir? - Saatleri Ayarlama Enstitüsü

Geçtiğimiz yaz bir gazetenin Türk Edebiyatının en iyi 100 eseri içinde 3.sıradaydı Saatleri Ayarlama Enstitüsü. Sağlam bir Türk Edebiyatı okuyucusu olarak geç kalmış olsam da nihayet okuyabildim bu dev eseri...

Beni en mutlu eden 1961 yılındaki ilk baskısını okuyabilmekti. İlk baskılar oldukça pahalı oluyor, şansıma kütüphaneden ulaştım 57 yıldır elden ele dolaşan bu kitaba... 1 haftalık ödünç alma sürem de sapsarı olmuş yapraklar ile çok mutlu vakit geçirdik. Benden önce kaç kişi okudu, kaç ev dolaştı acaba bu kitap diye de sık sık düşündüm. 

370 sayfaydı  benim elimdeki baskı ama puntolar biraz küçük o yüzden biraz yoruldum. Bir de -ben çok severim - düzeltmesiz, günümüz Türkçesine çevrilmemiş bir basım olduğu için bu kelimelere yabancı olanlar yeni baskılarından okuyabilirler.

Saatleri Ayarlama Enstitüsü kurucusu Halit Ayarcı'nın ölümü ve enstitünün kapatılması üzerine anlatıcımız Hayri İrdal hayatını yazmaya karar verir. Çocukluktan, ilk gençlik yıllarından dostları Seyit Lütfüllah, Abdülselam Bey ,Doktor Ramiz ve bu kişiler sayesinde tanıştığı diğer kişiler romanımızın kahramanları...

Hayri İrdal 'ın Halit Ayarcı  ile tanışana kadar hayatı hayat değildir. Yarı aç yarı tok, yıkık bir evde eşi çocukları ile, yamalı giysiler içinde bir hayattır bu. Psikanalizci Doktor Ramiz onu hem tedavi etmekte hem de arkadaşlık etmektedir. Bir gün  onunla -Halit Ayarcı - velinimeti ile tanışınca bir anda hayatı değişir. Birlikte kurdukları enstitü ile saygın bir çevre bile edinirler... Her güzel şeyin sonu olduğu gibi Enstitüde geçen bu parlak günler, tasfiye ile son bulur.

Büyük bir dolandırıcılık olayını, halkın acziyetini,cehaletini tam tabirle 'ağlanacak halini'  kahkaha artırarak anlatmış Tanpınar... Devlet bütçesinden, ayarsız saatleri nedeniyle halktan kesilen cezalardan beslenen bu enstitü eninde sonunda çöküyor. Ama halkın ve tabiki en önemlisi Hayri İrdal'in kendi uydurdukları bu yalana nasıl inandıkları romanı bu kadar eşsiz kılmış.

Üzüm sever Ahmet Zamani hazretleri nin hayatını anlatan romanı yazma çabaları, Doktor Ramiz in zorla gördürtmeye çalıştığı rüya ve İspiritizma (ruh çağırma) Cemiyeti ile ruh Murat en çok güldüğüm bölümler oldu.

Başlarda da söylemiştim günümüzde kullanılmayan Terakki, Binaenaleyh,Bittabi,Bilakis gibi kelimeler çok sık kullanılmış. O kısımları ayrıca sevdim.

Okuduğum yorumlarda pek çok kişi hayatımı değiştiren roman olarak nitelendirmiş Saatleri Ayarlama Enstitüsü nü.... Ben bu tanımı kullanamam ama yine de okuduğum en iyi romanlardan elbette....

1961 den bu yana yani geçen 57 yılda nasıl hiç değişmediğimizi gördüm. Bugün saatiniz ayarsız olduğu için 1 TL ceza kestik diye dolandırılma yöntemi olmasa da, çok daha basit bir yöntemle kaldırılacak kişiler (kombi bakım merkezi, kimliğini terör örgütünün elinde gibi) kişiler var. Ve bu işi yapan pek çok Halit Ayarcı' lar....

Yaptığımız işe inanmamızı ve hayal ürünü bile olsa da,inancın başarıyı getirdiğini anlatan bu romanı illaki okuyun

Sevgiler
Sevim